Sunčev sistem


Sunčev sistem čine Sunce i nebeska tela koja kruže oko njega: planete i njihovi sateliti, asteroidi, komete, meteoroidi, kao i međuplanetarna prašina i gas. Ponekad se Sunčevim sistemom naziva i deo prostora u kojem provlađuje Sunčevo gravitaciono polje. Sunčev sistem nastao je pre otprilike 4,6 milijardi godina od rotirajućeg usijanog oblaka gasa i prašine. Koncentracijom tih elemenata prvo je nastalo Sunce, a zatim i ostali članovi njegovog sistema. Od celokupne mase sistema, masa Sunca iznosi 99,86%, a svega 0,14% čini masa njegovih pratilaca. Sva nebeska tela sastavljena su od poznatih hemijskih elemenata, ali količina pojedinih elemenata varira od tela do tela.

Sunce kruži na rastojanju od oko 26 000 svetlosnih godina od središta galaksije Mlečni put, nešto malo iznad galaktičke ravni u Orionovom spiralnom kraku. Da bi sa devet svojih pratilaca završilo jednu orbitu oko središta galaksije, potrebno mu je 225 miliona godina. Sunce je patuljasta zvezda spektralnog tipa G2, prečnika 1 391 000 km i površinske temperature 5500 °C. Sunce, nama najbliža zvezda, najsjajnije je nebesko telo i predstavlja centralno telo Sunčevog sistema, čiji se članovi (najveći deo njih) kreću oko Sunca u direktnom smeru (suprotno kretanju kazaljke na satu), na putanjama koje su uglavnom malo nagnute prema ravni ekliptike. U stvaranju putanje nekog tela glavnu ulogu ima Sunce, a ostala tela, naročito planete, stvaraju samo poremećaje u kretanju. Sunčev sistem se kao celina kreće kroz vasionski prostor brzinom od oko 19 km/h, u pravcu sazvežđa Herkula.


suncev sistem slika


Članovi Sunčevog sistema

1. Planete – svemirska tela koja kruže oko zvezde, a njihova masa je suviše mala da i sama postanu zvezde. Planete su ili stenovita tela (Merkur, Venera, Zemlja, Mars) ili gasovita tela sa malim, čvrstim jezgrom (Jupiter, Saturn, Uran, Neptun). U Sunčevom sistemu ima osam planeta.
2. Prirodni sateliti – tela koja kruže oko drugog većeg nebeskog tela (planete). U Sunčevom sistemu do sada je otkriveno 227 prirodna satelita. Najviše ih imaju Jupiter (95) i Saturn (83), dok Merkur i Venera nemaju nijednog pratioca.
3. Asteroidi – mala stenovita tela, prečnika do 1000 km (najmanji su veličine zrnca prašine). Zovu se još i planetoidi ili male planete. Asteroidi su ostaci materije od koje je stvoren čitav Sunčev sistem, uglavnom su nepravilnog oblika, a najveći broj njih kruži oko Sunca u prostoru između Marsa i Jupitera. Broj identifikovanih asteroida je teško pratiti pošto se stalno otkrivaju novi. Sastoje se od stenovitih parčića, organske materije, minerala i gvožđa.
4. Komete – ledena tela koja obleću oko Sunca, u čijoj blizini delimično isparavaju stvarajući tako, nasuprot Suncu, rep dugačak i do nekoliko miliona kilometara. Nalaze se iza Neptuna, u Kojperovom pojasu i u Ortovom oblaku. Sastoje se od smrznute vode, ugljen-dioksida, metana, amonijaka, čestica prašine i stenovitih parčića. Komete se mogu podeliti u dve grupe: neperiodične i periodične komete. Neperiodične komete potiču iz Ortovog oblaka, javljaju se u nejednakim vremenskim intervalima i imaju parabolične ili hiperbolične putanje. Periodične komete se pojavljuju u jednakim vremenskim intervalima, potiču iz Kojperovog pojasa i imaju eliptične putanje.
5. Meteoroidi – čvrsti komadi materije, malih dimenzija, koji kruže oko Sunca i koji se ne mogu registrovati optičkim putem u slobodnom kosmičkom prostoru. Ti komadi ponekad upadaju u Zemljinu atmosferu gde burno sagorevaju i tada se opažaju kao meteori (zvezde padalice). Često se meteori (pojava) poistovećuju sa meteoroidima (objekti u svemiru). Meteoroid koji padne na drugo svemirsko telo naziva se meteorit.