Šećer

Šećer je bilo koje od različitih bezbojnih organskih jedinjenja slatkog ukusa koja se lako rastvaraju u vodi, a nalaze se u soku različitih biljaka i u mleku sisara. To je najprostiji ugljeni hidrat, a dobija se iz šećerne trske (u tropskim i suptropskim područjima) i šećerne repe (u područjima sa umerenom i hladnom klimom) industrijskom preradom (presovanjem ili kuvanjem i daljom preradom). Šećer koji se upotrebljava u domaćinstvima naziva se saharoza (od sanskrtske reči sarkara, što znači „slatko”; u srpski jezik došla je preko turskog) i ima hemijsku formulu C₁₂H₂₂O₁₁. Njegova energetska vrednost je 16,8 kJ/g, a gustina 1,6 g/cm³.

Šećerna trska (Saccharum officinarum) višegodišnja je biljka iz porodice Poaceae; poreklom je iz tropske Azije. Gaji se u svim tropskim predelima, naročito u južnoj i jugoistočnoj Aziji, Srednjoj i Južnoj Americi. Vlaknasta stabljika šećerne trske, koja liči na bambus, naraste od 2 m do 6 m, a debljina joj iznosi oko 5 cm; srž stabljike sadrži od 14% do 18% saharoze. Do kraja XVIII veka celokupna proizvodnja šećera na svetu dobijala se iz šećerne trske.

Šećerna trska se upotrebljavala za ishranu još pre 10 000 godina, u Melaneziji i Polineziji (istočna Azija), a 600. pre n. e. u Persiji je razvijen proces kristalizacije šećera. Nemački hemičar Andreas Margraf otkrio je 1747. način dobijanja šećera iz šećerne repe.

Šećerna repa (Beta vulgaris) zeljasta je biljka iz porodice Amaranthaceae; gaji se radi korena koji sadrži znatan procenat saharoze (od 14% do 24%). Ona je biljka umerenih geografskih širina. Rezanci šećerne repe, sveži ili osušeni, služe kao odlična stočna hrana. Prva fabrika za preradu šećerne repe podignuta je krajem XVIII veka u Šleskoj; od tada šećerna repa predstavlja jednu od najznačajnijih industrijskih kultura.

Šećer se proizvodi komercijalno u velikim količinama i upotrebljava se gotovo isključivo u ishrani, a najveći proizvođači su Brazil i Indija. Najrasprostranjeniji šećer je saharoza, a postoje i mnogi drugi, među kojima su: glikoza (grožđani šećer), fruktoza (voćni šećer), laktoza (mlečni šećer), maltoza (sladni šećer, sastojak proklijalog ječma), rafinoza (šećer koji nije sladak, nalazi se u mnogim biljkama).

Šećer u kocki (rafinirani ili kristalizovani šećer sa sirupom, oblikovan pritiskom) prvi put je proizveden 1840. godine, a način proizvodnje osmislio je Jakob Kristof Rad, direktor šećerane u Češkoj.

Iz šećera se dobija etanol (etil-alkohol), C₂H₆O, koji se upotrebljava kao pogonsko gorivo.