Dogodilo se – avgust


  • 9. 8. 480. pre n. e. Posle trodnevne bitke u Termopilskom klancu i herojskog otpora Grka pod komandom spartanskog kralja Leonide, persijska vojska kralja Kserksa I izvojevala je pobedu.
  • 24. 8. 79. U erupciji vulkana Vezuva nestali su rimski gradovi Pompeja, Herkulanum i Stabija, a hiljade ljudi je poginulo. Pompeja je dobro očuvana ispod vulkanskog pepela i lave, pa je ostala kao svedočanstvo o životu i kulturi Rimljana toga vremena.
  • 8. 8. 117. Umro je rimski imperator Marko Ulpije Trajan, poslednji rimski car koji je vodio osvajačke ratove. Tokom njegove vladavine, od 98. godine, Rimsko carstvo je najviše proširilo svoje teritorije, a istoričari su procenili da je u njemu tada živelo oko 70 000 000 stanovnika.
  • 25. 8. 325. U Nikeji je završen Prvi vaseljenski crkveni sabor, koji je sazvao rimski car Konstantin Veliki. Nikejski sabor osudio je različite jeresi, posebno aleksandrijskog sveštenika Arija, uspostavio doktrinu o Svetom Trojstvu i reformisao julijanski kalendar.
  • 14. 8. 1040. Škotskog kralja Dankana ubio je Magbet, koji je potom vladao Škotskom 17 godina. Magbetova vladavina, posebno način na koji je zaposeo škotski presto, inspirisala je Vilijama Šekspira da napiše jednu od svojih najpoznatijih drama.
  • 15. 8. 1057. Ubijen je škotski kralj Magbet, koji je 17 godina ranije osvojio presto ubivši tadašnjeg škotskog kralja Dankana.
  • 2. 8. 1100. Engleski kralj Vilijam II, sin Vilijama I Osvajača, ubijen je strelom u šumi tokom lova.
  • 23. 8. 1305. Vilijam Valas, vođa Škota u borbi protiv Engleza, obešen je u Londonu.
  • 14. 8. 1385. Pobedom u bici kod Alžubarote portugalske snage osujetile su invaziju kralja Kastilje Huana I, čime je osigurana nezavisnost Portugalije.
  • 22. 8. 1485. U bici sa trupama Henrija VII kod Bosvorta poginuo je Ričard III, engleski kralj iz dinastije Jork. Time je okončan Rat dveju ruža, a Henri VII postao je prvi kralj iz dinastije Tjudor.
  • 24. 8. 1572. U noći praznika Svetog Vartolomeja u Parizu je otpočeo pokolj hugenota (francuskih protestanata), u kojem je do septembra ubijeno oko 70 000 ljudi širom Francuske. Smatra se da je nalog za pokolj u „Vartolomejskoj noći” dala Katarina Mediči, majka francuskog kralja Šarla IX, u dogovoru sa papom Grgurom XIII.
  • 29. 8. 1632. Rođen je engleski filozof Džon Lok, jedan od utemeljivača empirizma i liberalističke filozofije, čije je delo presudno uticalo na razvoj evropske filozofske i društveno-političke misli.
  • 26. 8. 1740. Rođen je francuski pronalazač Žozef Mišel Mongolfje, koji je sa bratom Žakom Etjenom 1783. konstruisao prvi vazdušni balon napunjen zagrejanim vazduhom.
  • 20. 8. 1741. Ruski moreplovac danskog porekla Vitus Jonasen Bering otkrio je Aljasku. Po njemu je nazvan moreuz koji razdvaja Aljasku od azijskog kopna.
  • 26. 8. 1743. Rođen je francuski hemičar Antoan Loren Lavoazje, jedan od tvoraca moderne hemije. Otkrio je da je vazduh smeša kiseonika i azota, dokazao da je voda spoj kiseonika i vodonika, utvrdio značaj kiseonika za sagorevanje i oksidaciju i izradio niz novih metoda za kvantitativnu hemijsku analizu.
  • 28. 8. 1749. Rođen je nemački pisac Johan Volfgang Gete, jedno od najvećih imena svetske literature. Srbe je zadužio pisanjem o srpskoj narodnoj poeziji, kojom se oduševljavao, i prevodom više narodnih pesama, uključujući Hasanaginicu.
  • 17. 8. 1753. Rođen je češki slavista Jozef Dobrovski, otac slavistike, tvorac češke gramatike i gramatike staroslovenskog jezika, središnja ličnost češkog narodnog preporoda.
  • 15. 8. 1769. Na Korzici je rođen francuski vojskovođa i car Napoleon Bonaparta, čiji su ratni uspesi omogućili političku i ekonomsku prevlast Francuske nad većim delom Evrope. Nakon poraza kod Vaterloa 1815. prognan je na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, gde je umro 1821. godine.
  • 15. 8. 1771. Rođen je škotski pisac Volter Skot, autor istorijskih romana Veverli, Rob Roj, Ajvanho. Skupljao je narodne pesme i pisao epove iz istorije Škotske. Izdao je u engleskom prevodu i srpsku narodnu pesmu Hasanaginica.
  • 14. 8. 1777. Rođen je danski fizičar Hans Kristijan Ersted, osnivač nauke o elektromagnetizmu.
  • 21. 8. 1780. Rođen je slovenački slavista Jernej Kopitar, cenzor austrijske vlade za slovenske i grčke knjige. Za srpsku kulturu značajan je kao pomagač i zaštitnik Vuka Karadžića, kog je podstakao da skuplja narodne umotvorine i da napiše gramatiku i rečnik srpskog jezika.
  • 8. 8. 1786. Francuski alpinista doktor Mišel Gabrijel Pakar i njegov nosač Žak Balma osvojili su, prvi u svetu, Monblan (4807 m), najviši vrh Alpa i zapadne Evrope.
  • 2. 8. 1802. Napoleon Bonaparta je proglašen doživotnim konzulom Francuske, što mu je dalo pravo da imenuje naslednika.
  • 6. 8. 1825. Bolivija je proglasila nezavisnost nakon gotovo tri veka španske vladavine.
  • 8. 8. 1832. Rođen je Đura Jakšić, najveći liričar srpskog romantizma i jedan od najdarovitijih srpskih slikara XIX veka. Pored poezije, koja je najvrednija u njegovom književnom opusu, pisao je pripovetke i herojske poeme (Na Liparu, Otadžbina, Seoba Srbalja).
  • 16. 8. 1832. Rođen je nemački psiholog, filozof i lingvista Vilhelm Vunt, osnivač eksperimentalne psihologije.
  • 29. 8. 1842. Završen je Prvi opijumski rat između Kine i Velike Britanije sporazumom o miru u Nankingu, prema kojem je Kina morala da otvori svoje luke za evropsku trgovinu pod eksteritorijalnom režimu, a Hongkong da prepusti Britancima.
  • 16. 8. 1845. Rođen je francuski fizičar Gabrijel Lipman, koji je pronašao proces fotografisanja u prirodnim bojama. Dobio je Nobelovu nagradu za fiziku 1908. godine.
  • 22. 8. 1848. Rođen je srpski general lužičkosrpskog porekla Pavle Jurišić Šturm, jedan od najistaknutijih srpskih oficira u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu, zaslužan za blistave pobede srpske vojske nad austrougarskom armijom u Cerskoj i Kolubarskoj bici.
  • 22. 8. 1862. Rođen je francuski kompozitor Klod Debisi, tvorac muzičkog impresionizma i utemeljivač novih modernih tendencija.
  • 14. 8. 1867. Rođen je engleski pisac Džon Golsvorti, snažan kritičar društvenih prilika u tadašnjoj Britaniji. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1932. godine.
  • 19. 8. 1871. Rođen je američki pilot i konstruktor aviona Orvil Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. sa bratom Vilburom, u avionu njihove izrade, izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva.
  • 7. 8. 1876. Rođena je Margareta Gertruda Zele, poznatija pod umetničkim imenom Mata Hari, holandska egzotična igračica i kurtizana. Kao navodni nemački špijun tokom Prvog svetskog rata streljana je u šumi Vensen, nadomak Pariza, u oktobru 1917. godine.
  • 28. 8. 1877. Rođen je engleski proizvođač automobila i pilot Čarls Stjuart Rols, koji je sa Frederikom Rojsom 1906. osnovao kompaniju za proizvodnju automobila Rols–Rojs.
  • 29. 8. 1885. Nemački inženjer Gotlib Dajmler patentirao je prvi motocikl.
  • 13. 8. 1888. Rođen je škotski pronalazač Džon Logi Berd, pionir televizije, koji je 1923. izveo prvi prenos TV slike kao crno-bele siluete, a 1925. kao slike sa polutonovima. U Londonu je, krajem januara 1926, prvi put javno demonstrirao televiziju. To je bio prvi prikaz ljudskog lica koji nije silueta, već sa pravim bojama i realističnim gradacijama svetlosti i senke.
  • 16. 8. 1888. Rođen je engleski pukovnik Tomas Edvard Lorens, arheolog, istraživač, pisac i ratnik. Postao je poznat kao Lorens od Arabije kada je u Prvom svetskom ratu poveo Arape u bitku protiv Turaka.
  • 14. 8. 1893. U Francuskoj su, prvi put na svetu, uvedene registarske tablice za motorna vozila.
  • 24. 8. 1899. Rođen je argentinski pisac Horhe Luis Borhes, jedan od najvećih i najuticajnijih književnika XX veka. Presudno je obeležio hispanoameričku literaturu i znatno uticao na svetske književne tokove.
  • 4. 8. 1901. Rođen je legendarni američki džez muzičar, trubač i pevač Luj Sačmo Armstrong, najznačajnija ličnost u istoriji džeza.
  • 14. 8. 1910. Rođen je francuski fotograf Vili Ronis, poznat po svojim crno-belim fotografijama svakodnevnog života Parižana.
  • 5. 8. 1914. Prvi električni saobraćajni signali za regulisanje različitih saobraćajnih pravaca postavljeni su u Aveniji Euklid i Istočnoj 105. ulici u Klivlendu, SAD.
  • 13. 8. 1914. Francuska je u Prvom svetskom ratu objavila rat Austrougarskoj.
  • 15. 8. 1914. Prolaskom broda Ankon otvoren je Panamski kanal, kojim su u najužem delu Srednje Amerike spojeni okeani Atlantski i Tihi. Kanal je zvanično otvoren tek u julu 1920. godine.
  • 14. 8. 1920. U Beogradu je potpisan ugovor o stvaranju Male antante, vojno-odbrambenog saveza Čehoslovačke i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca protiv restauracije Habzburgovaca i revizionističkih težnji Mađarske posle Prvog svetskog rata. Savezu je pet dana kasnije pristupila i Rumunija.
  • 31. 8. 1920. Prve radio-vesti emitovane su na radio-stanici 8MK u Detroitu, SAD.
  • 28. 8. 1922. Radio-stanica WEAF u Njujorku emitovala je prvi put na svetu reklamni oglas, koji je trajao deset minuta.
  • 25. 8. 1930. Rođen je škotski filmski i pozorišni glumac Šon Koneri, koji se proslavio filmovima o tajnom agentu Džejmsu Bondu, snimanim prema pričama engleskog pisca Ijana Fleminga.
  • 2. 8. 1934. Umro je nemački predsednik Paul fon Hindenburg, a Adolf Hitler je sebe proglasio firerom (vođom) i preuzeo apsolutnu vlast.
  • 21. 8. 1940. U Meksiku, gde je živeo kao politički izgnanik, umro je Lav Davidovič Bronštajn, poznat kao Lav Trocki, jedan od lidera Oktobarske revolucije. Prethodnog dana smrtno ga je ranio jedan španski komunista. Iza atentata je, kako se veruje, stajao Staljin.
  • 22. 8. 1941. Iz zatvora u Sremskoj Mitrovici, u Drugom svetskom ratu, pobegla su 32 zatvorenika, većinom komunisti. Prilikom bekstva kroz podzemni kanal pomogao im je učenik srednje tehničke škole u Novom Sadu, partizan sa Fruške gore Boško Palkovljević Pinki, kasnije proglašen za narodnog heroja, koji ih je odveo u partizanski odred.
  • 6. 8. 1945. Na Hirošimu je bačena atomska bomba, nazvana Little boy.
  • 9. 8. 1945. Na Nagasaki je bačena atomska bomba, nazvana Fat man. Meta napada bio je grad Kokura, međutim zbog velike oblačnosti izabrana je druga meta na listi, tj. Nagasaki.
  • 10. 8. 1945. Japan je u Drugom svetskom ratu ponudio Saveznicima predaju, pod uslovom da car Hirohito zadrži presto.
  • 14. 8. 1945. Japan je prihvatio zahteve Saveznika za kapitulaciju, čime je okončan Drugi svetski rat.
  • 24. 8. 1954. Predsednik SAD Dvajt Ajzenhauer potpisao je akt o stavljanju van zakona Komunističke partije SAD.
  • 3. 8. 1958. Američka atomska podmornica Nautilus, pod komandom Vilijama Andersona, prva je prošla ispod ledenog pokrivača Severnog pola.
  • 21. 8. 1959. Havaji su postali pedeseta savezna država SAD.
  • 13. 8. 1961. Počela je izgradnja Berlinskog zida, posle zatvaranja granice između Istočnog i Zapadnog Berlina kod Brandenburške kapije.
  • 8. 8. 1963. U spektakularnoj „Velikoj pljački voza” grupa kriminalaca upala je u poštanski voz između Glazgova i Londona i opljačkala 2 600 000 funti. Svih petnaest učesnika „pljačke stoleća” uhapšeno je i 1964. osuđeno na po 25 do 30 godina zatvora.
  • 28. 8. 1963. Borac za ljudska prava Martin Luter King održao je pred 200 000 učesnika protestnog Marša slobode na Vašington čuveni govor pod nazivom I have a dream.
  • 24. 8. 1968. Francuska je u južnom Pacifiku izvela prvu probu hidrogenske bombe i postala peta nuklearna sila na svetu.
  • 2. 8. 1970. Britanski vojnici su u Severnoj Irskoj prvi put upotrebili gumene metke, radi smirivanja nereda.
  • 15. 8. 1971. Bahrein je stekao nezavisnost nakon 150 godina britanske kolonijalne vlasti.
  • 23. 8. 1973. Pljačkaši banke u Stokholmu uzeli su četvoro ljudi za taoce. Tokom šest dramatičnih dana, između pljačkaša i talaca razvilo se prijateljstvo, koje je kasnije opisano i analizirano kao „stokholmski sindrom”.
  • 16. 8. 1977. U Memfisu je od prekomerne upotrebe alkohola i droge umro američki muzičar Elvis Aron Prisli, „kralj roka”, izuzetno popularan pedesetih i šezdesetih godina XX veka. Prodao je više od 150 000 000 ploča i igrao u dvadesetak filmova.
  • 2. 8. 1990. Iračka vojska napala je Kuvajt i okupirala ga za jedan dan. Slanjem trupa u Kuvajt irački predsednik Sadam Husein pokrenuo je događaje koji su doveli do Zalivskog rata i stacioniranja američkih trupa u tom regionu.
  • 15. 8. 1994. U Sudanu je uhapšen i izručen Francuskoj jedan od najpoznatijih svetskih terorista Ilič Ramirez Sančez, poznat kao Karlos Šakal.
  • 6. 8. 1996. Američki naučnici su objavili da su pronašli dokaz da je na Marsu davno postojao život, na osnovu ispitivanja meteorita pronađenog na Antarktiku.