Jedna ista sila može različito da menja obrtanje nekog tela. Kod pravolinijskog kretanja, jača sila dovodi do većeg ubrzanja. Kod kružnog (obrtnog) kretanja, osim brojne vrednosti (jačine) sile, važno je i gde je njena napadna tačka. Na primer, točak se najlakše zavrti ako se deluje na njegovom kraju (obodu).
Na slici iznad je:
• O – tačka oslonca
• a1 – rastojanje od oslonca do pravca sile F1, tj. krak sile F1
• a2 – rastojanje od oslonca do pravca sile F2, tj. krak sile F2
Veća sila ima kraći krak, a manja sila duži krak. Obrtanje tela ne zavisi samo od jačine sile, već i od njenog kraka.
Proizvod brojne vrednosti sile i kraka sile naziva se moment sile. Označava se velikim slovom M. Jedinica momenta sile je njutn-metar [Nm].
M = F · a [Nm]
gde je:
• F [N] – sila
• a [m] – krak sile
Telo na koje istovremeno deluju dve sile biće u ravnoteži ako su brojne vrednosti momenata sila međusobno jednake.
M1 = M2 (uslov ravnoteže)
Da bi se podigao ili pomerio velik teret, kamen i slično, koristi se drvena ili gvozdena šipka – poluga. Poluga je svako čvrsto telo koje može da se obrće oko nepokretnog oslonca. Ona omogućava da se manjom silom podigne veći teret – sila će biti onoliko puta manja koliko puta je njen krak veći od kraka tereta. Ako se jedan kraj poluge podmetne ispod predmeta koji treba podići, mora se na izvesnoj udaljenosti postaviti oslonac, a na suprotan kraj poluge delovati silom (slika ispod).
Na slici iznad je:
• O – tačka oslonca
• a – krak sile (normalno rastojanje između oslonca poluge i pravca sile F)
• b – krak tereta (normalno rastojanje između oslonca poluge i pravca tereta Q)
Poluga je u ravnoteži ako je moment sile jednak momentu tereta:
F · a = Q · b
Ako sila i teret deluju sa različitih strana u odnosu na oslonac poluge (kao u prikazanom primeru), tada je to dvostrana poluga. Težina tereta i sila deluju sa suprotnih strana oslonca u istom smeru. Primeri: klešta, terazije, lopata.
Ako sila i teret deluju sa iste strane oslonca, tada je to jednostrana poluga (slika ispod). Težina tereta i sila deluju sa iste strane oslonca u suprotnim smerovima. Primeri: ručna kolica, krckalica za orahe.
