Drama se razvijala u skladu sa društvenim periodima i u zavisnosti od vladajućih krugova. To se može reći i za njen početak, kad je nastajala iz obrednih pesama u slavu Dionisa, grčkog boga vegetacije, vina i uživanja. Drama se razvila u doba cvetanja lirske i epske poezije u Grčkoj, i to iz obrednih pesama koje je pevao hor za vreme prinošenja žrtava bogu Dionisu. Povezana svojim sadržajem sa mitologijom, drama je najpre bila religiozan obred, a kad se iz hora izdvojio jedan njegov član i poveo razgovor (dijalog) sa horom, stvoreni su uslovi za sukobe, za radnju i za nastanak jednog novog književnog roda. Grčki pesnik Tespis, koji se smatra osnivačem drame, prvi je, u VI veku pre n. e., prema horu postavio jedno lice (glumca) koje je započinjalo razgovore sa horom i horovođom, i tako, uvodeći dijalog, stvorio uslove za nastanak drame. Kao književni rod, ona obuhvata dela u kojima se radnjom na sceni otkrivaju život i njegove pojave. Reč „drama” je grčkog porekla i znači „radnja”.
Umetničko ostvarenje drame povezano je sa jednom drugom umetnošću, nastalom u isto vreme kad i drama – sa pozorišnom umetnošću. Ona se piše za predstavljanje na sceni i, osim vrlo retkih izuzetaka, ona je u neraskidivoj vezi sa pozorišnom umetnošću i podređena njenim zakonitostima. Stoga drama kao književni rod ima posebnu strukturu, dok je razvijanje dramske radnje podređeno okolnostima koje omogućavaju njeno otelotvorenje i saznavanje. Stvaraoci klasičnih drama strogo su poštovali zakone dramskog stvaranja o jedinstvima u drami: jedinstvu radnje, jedinstvu mesta i jedinstvu vremena. Bliže današnjem vremenu ti se zakoni manje poštuju.
Struktura drame
Drama je književno delo koje se po formalnim obeležjima temelji na dijalogu, a po sadržaju na sukobu između likova, odnosno na dramskoj radnji. Glavni junak je u sukobu sa drugim ličnostima, ili sa sopstvenim strastima. Radnja u drami mora biti veoma sažeta, mora imati čvrsto jedinstvo i ujednačen tok. Sukob u drami, nezavisno od uzroka, treba stalno da raste, da bude u središtu pažnje gledaoca sve do onog trenutka kad nastaje preokret koji vodi ka kraju, ka pobedi ili porazu glavnog junaka. Ta razvojna linija dramske radnje morala je po klasičnim pravilima biti u svemu ujednačena da bi gledaocu bila potpuno jasna.
Zaokruženi deo drame koji predstavlja izvesnu tematsku i dramaturšku celinu naziva se čin. On se sastoji od više prizora (pojava). Prizor je najmanji deo drame (dramske radnje), promena koja nastaje pojavom nove ličnosti na sceni ili izlaskom stare ličnosti sa scene u toku čina. Klasično dramsko delo sastoji se od pet činova:
1. ekspozicija,
2. zaplet,
3. kulminacija,
4. peripetija,
5. rasplet.
Ekspozicija je prvi deo dramskog dela, prvi čin. Gledalac (čitalac) saznaje ko je glavni junak, ko su ostale dramske ličnosti, upoznaje se sa njihovim odnosima, strastima, bitnim crtama karaktera, i vidi početak radnje, osnovne uzroke sukoba koji će nastati. U prvom činu pruža se sve što je potrebno da se zna o početnoj situaciji i događajima čiji će razvoj dovesti do konflikta, kao i o ljudima čije će sudbine ili shvatanja dovesti do dramskog sukoba. Pred kraj te faze razvijanja dramske radnje već se nalaze počeci zapleta, ili se on i njegova motivisanost tu već jasno nagoveštavaju.
Zaplet je drugi deo dramskog dela, drugi čin. U zapletu dolazi do razvijanja nagoveštene radnje i sukoba, kao i komplikacija koje nastaju u toku dramske radnje. Razvijanje radnje je usmereno tako da je sukob između junaka neminovan. Tu se već jasno vide one svetle i tamne strane karaktera junaka, ona njihova dominantna karakterna crta koja ih usmerava ka borbi za dobro ili zlo. Ako je uzrok sukoba u spoljašnjim silama, kojima se dramski junak suprotstavlja svojom borbom, tada se i te sile i glavni junak moraju jasno predstaviti. Ako je sukob u samom glavnom junaku, izazvan njegovim unutrašnjim nedoumicama, kolebanjima, neopredeljenostima ili protivrečnostima, tada pisac mora pokazati taj unutrašnji sukob, tj. u nizu postupaka glavnog junaka nedvosmisleno istaći one njegove osobine koje će pokazati dvojstvo njegove ličnosti i dovesti do njegove pobede ili poraza.
Kulminacija je treći deo dramskog dela, treći čin. U tom delu drame nalazi se vrhunac sukoba, jasno se vide namere svake ličnosti, potpuno se otkriva njihovo pravo lice. Kulminacija predstavlja najviši i najnapregnutiji stepen u razvijanju dramske radnje, i ona mora biti pripremljena prethodnim događajima i postupcima glavnog junaka. U toj etapi razvijanja dramske radnje glavni junak gledaocu mora biti u svemu jasan kao ličnost i kao karakter, i gledalac se u toj fazi razvijanja radnje ili potpuno opredeljuje za glavnog junaka, ili je svim svojim bićem protiv njega. U pogledu suštine dramskog sukoba, junakove opredeljenosti za dobro ili zlo, ili za neki princip ili ideal, kod gledaoca ne smeju postojati nikakve sumnje, i stoga je on živo zainteresovan za ishod sukoba i junakovu sudbinu.
Peripetija je četvrti deo dramskog dela, četvrti čin. U tom delu drame prikazuje se preokret u radnji u korist pobednika u sukobu i naslućuje se njegov završetak. U peripetiji se borba razrešava i privodi kraju i već se jasno vidi ili naslućuje njen srećan ili nesrećan ishod za glavnog junaka. Tu mora postojati onaj momenat u razvijanju radnje od kojeg će zavisiti kojim će putem ona krenuti ka svom kraju (pobedi ili porazu). Peripetija svakako označava preokret koji nastaje u toku razvijanja dramske radnje. Tu se dotadašnji tok radnje završava, a nastaje jedan drugi, koji se razvija iz prethodnog i koji radnju privodi kraju. U toj etapi razvijanja radnje gledalac je zainteresovan samo u jednom smislu: do peripetije on je dramski sukob pratio sa neizvesnošću i zabrinutošću za njegov ishod, i njegovo je interesovanje za dalje razvijanje radnje stalno raslo u tom smislu. Međutim, sada se on interesuje samo za to da li će se njegova iščekivanja ispuniti i kako.
Rasplet je peti deo dramskog dela, peti čin. U tom činu, kao poslednjoj etapi u razvijanju dramske radnje, dramski sukob se završava i gledalac mora imati osećanje potpunosti i završenosti radnje u drami, ili potpunosti i dovršenosti dramskog lika, njegove sudbine. Taj kraj, rasplet jedne drame, mora biti prirodan, da nastaje iz celokupnog toka radnje, čime se i postiže njeno čvrsto jedinstvo, jedna od bitnih odlika drame kao književnog roda.
Likovi u drami
To su dramski junaci ili, kako se uopšteno zovu, dramski karakteri. Oni su stvaraoci i nosioci dramske radnje i piščeve osnovne zamisli, i ono što jedno dramsko delo čini umetničkim. Dramski junaci se pamte, a ne dramska priča, koja služi samo za otkrivanje likova, njihovih karakterističnih individualnih crta. Ona je samo sredstvo kojim se dramski junak razvija, izgrađuje i oživljava. Dramski junaci, kao nosioci dramske radnje, moraju biti tako građeni da budu izrazite ličnosti, izraziti karakteri. Gledalac ih kao ljudske karaktere doživljava iz njihovih odnosa prema drugim ličnostima u drami, iz njihovog govora kojim saopštavaju svoja razmišljenja i osećanja, iz njihovog ponašanja, postupaka i, uopšte, iz njihovog reagovanja na spoljašnje događaje, čime stvaraju sukobe i samim tim mogućnosti za dramsku radnju.
U drami nema mogućnosti, kao u romanu, na primer, da se osvetli celokupan jedan lik, sve crte njegovog karaktera. Tu se junak predstavlja gledaocu najčešće samo u jednoj, dominantnoj crti svog karaktera koja se otkriva u određenom sukobu. Gledalac tu crtu karaktera doživljava kao junakovu strast, koja postaje pokretač svih njegovih akcija i u određenom sukobu, u određenoj dramskoj radnji čini sveukupnost junakovog duhovnog bića, njegove moralne ličnosti. Ta dominantna crta junakovog karaktera izaziva gledaočevo puno interesovanje, i svaka junakova reč, pokret, mimika, postupak idu u tom pravcu da ga načine izrazitim likom i doslednim u ispoljavanju baš te crte. Da bi kao određeni karakter bio jasan, izrazit i celovit, glavni junak u drami prema sebi mora imati druge ličnosti, koje o postavljenom problemu u drami imaju shvatanja, gledišta i stav potpuno suprotne shvatanju, gledištu i stavu glavnog junaka. To baš i dovodi do sukoba između njih i omogućava ispoljavanje one bitne, dominantne, karakterne crte glavnog junaka.
Ma kakav sukob bio u drami, i o ma kakvom dramskom junaku sa određenim moralnim likom bila reč, dramski junak, odnosno dramski karakter mora biti prirodan, istinit i verovatan, kao pojava u životu, i u isto vreme mora biti karakterističan predstavnik određenih ljudskih osobina, vrlina ili poroka. Stoga dramski pisci najveću pažnju obraćaju na izgrađivanje karaktera svojih junaka, jer bez dobro izgrađenih karaktera nema ni dobre drame.
Podela drame
Drama se, prema temi i ideji, deli na tri osnovne književne vrste:
1. tragedija,
2. komedija,
3. drama u užem smislu.