Meteoroid je čvrst komad materije (prašine, kamenja, leda i metala) malih dimenzija koji kruži oko Sunca i koji se ne može registrovati optičkim putem u slobodnom kosmičkom prostoru (slika 1).
Onog trenutka kad Zemlja, krećući se oko Sunca, preseče putanju meteoroida, on ulazi u njenu atmosferu, burno sagoreva i pritom emituje svetlost. Pojava svetlog traga koji nastaje dok se meteoroid kreće kroz atmosferu naziva se meteor (slika 2). Ta pojava poznata je i kao „zvezda padalica”. Naziv „meteor” potiče od grčke reči metéōros, što znači „koji je u vazduhu”.
Važno je napomenuti, dok leti kroz atmosferu to nebesko telo se i dalje naziva meteoroid, dok naziv „meteor” označava celu plamteću pojavu. Ako je meteoroid bio dovoljno velik, pa nije u potpunosti sagoreo u Zemljinoj atmosferi, on pada na tlo. Takvo nebesko telo koje padne na površinu Zemlje naziva se meteorit (slika 3).
Godišnje na Zemlju padne oko 20 000 tona meteoroidnog materijala, ali najvećim delom u vidu fine prašine koja se ne vidi golim okom. Veći meteoroid koji padne na tlo može napraviti krater – prilikom udara on sabija i izbacuje zemlju, ostavljajući za sobom krater. Kad se istopljeni materijal izbačen iz kratera ohladi i očvrsne, on formira telo koje se naziva tektit (sastoji se samo od materijala izbačenog iz kratera, a ne i od delova meteoroida).
Procesi kao što su topljenje, sudari i raspadanje različitih materija igrali su ključnu ulogu u nastanku planeta još od postanka Sunčevog sistema. Ostaci tog procesa stvaranja izdvojili su se u obliku kamenog otpada (meteoroidi i asteroidi), koji je takođe uticao na evolucione procese koji su usledili na Zemlji. Ti objekti su mogući uzrok masovnog izumiranja dinosaura pre 65 miliona godina. Jedan od glavnih ciljeva naučnika koji proučavaju meteorite jeste da shvate njihovu prirodu. Meteoriti sadrže vanzemaljske čvrste materije i gasove, a naučne analize su potvrdile da su neki meteoriti sa Meseca i Marsa, mada ih je većina povezana sa asteroidima i kometama. Uzorci meteorita analiziraju se i klasifikuju prema građi. Prema boji svetlećeg traga meteora može se odrediti hemijski sastav meteoroida, a prema intenzitetu sjaja i njegova masa.
Podela meteoroida
Uprkos najrazličitijim oblicima i veličinama, meteoroidi se prema sastavu mogu podeliti u tri grupe:
1. kameni – sadrže silikatne minerale, a dele se na hondrite i ahondrite;
2. gvozdeni – sadrže visok procenat legura gvožđa i nikla, a nastaju cepanjem asteroida;
3. mezosideriti – sadrže približno iste količine gvožđa, nikla i silikata.
Meteoroidi se radi lakšeg proučavanja dele po pripadnosti određenom meteorskom potoku ili roju. Meteorski potok, koji ima elipsasti izgled, predstavlja skup meteoroida koji kruži oko Sunca, a meteorski roj predstavlja zbijeni skup meteorskih tela koji se, takođe, kreće oko Sunca. Kad Zemlja na svojoj putanji oko Sunca preseče neki potok ili roj, tada se čini, zbog perspektive, kao da svi meteori dolaze iz jedne tačke na nebu koja se naziva radijant (od latinskog radians, što znači „koji zrači”). U zavisnosti od toga u kojem sazvežđu ili blizu koje zvezde nekog sazvežđa se nalazi radijant, meteorski potoci i rojevi dobijaju svoja imena. Tako se, na primer, potoci koji imaju radijant u sazvežđu Perseja nazivaju Perseidi, oni u sazvežđu Oriona Orionidi, dok se oni čiji se radijant nalazi u blizini zvezde Eta u sazvežđu Vodolije nazivaju Eta-Akvaridi. Meteori koji ne pripadaju nijednom potoku ili roju nazivaju se sporadici, a izuzetno sjajni meteori (ponekad sjajniji i od punog Meseca, mogu se videti čak i danju) koji zaparaju nebo uz zaglušujuću buku se nazivaju bolidi.
Meteorska kiša
Komete prilikom prolaska kroz Sunčev sistem ostave deo svog materijala koji se kasnije grupiše u meteorske potoke ili rojeve pod uticajem gravitacije okolnih tela (planeta, Sunca). Događa se da se kometa u potpunosti raspadne i tada se oformi potok koji sadrži puno meteorskog materijala, tako da kad Zemlja prođe kroz njega posmatrači na njoj mogu uočiti kako svake sekunde neki sjajni meteor zapara nebo. Takva pojava se naziva meteorska kiša i veoma je zanimljiva, ali i retka (slika 4). Ponekad, nekoliko puta u toku jednog veka, dolazi do pojave meteorske oluje, i tada za manje od sat vremena u Zemljinu atmosferu uleti i preko 50 000 meteoroida, dok nebo bukvalno gori od svetlećih tragova – stanovnici SAD su 1966. godine u samo 40 minuta videli preko 140 000 meteora.
