Antiteza je stilska figura koja se sastoji u poređenju po suprotnosti. Pojave i predmeti dovode se u vezu pomoću suprotnih osobina i tako se uzajamno pojačava značenje i jednog i drugog pojma. Zasniva se na poznatom postupku u slikarstvu – slaganje crne i bele boje. Naziv potiče od grčke reči antíthesis, što znači „suprotnost”, odnosno od italijanskog contrasto, što znači „odudaranje, oprečnost”.
Antiteza predstavlja vrlo snažnu i osećajnu stilsku figuru kojom se postiže konkretizacija pesničke slike i izazivaju jaki utisci. Pojedinosti u pesničkoj slici su konkretne, kontrastne, suprotne, svaka od njih je ponaosob lepa i izrazito deluje, ali je jedna važnija. One stoje jedna pored druge, ali se želi istaći samo jedna od njih. Važnije pojedinosti su, po pravilu, lepše i milije, a prednost određene pojedinosti zavisi od stava pisca.
Antiteza je suprotna poređenju, a bliska slovenskoj antitezi. Nalazimo je u mnogim našim poslovicama i izrekama, kao i u štampi, televizijskim i radijskim emisijama.
Primeri
1. Iz narodne epske pesme Ženidba kralja Vukašina:
„Al’ da vidiš čuda velikoga:
Što Momčilu bilo do koljena,
Vukašinu po zemlji se vuče;
Što Momčilu taman kalpak bio,
Vukašinu na ramena pada;
Što Momčilu taman čizma bila,
Tu Vukašin obje noge meće;
Što Momčilu zlatan prsten bio,
Tu Vukašin tri prsta zavlači;
Što Momčilu taman sablja bila,
Vukašinu s aršin zemljom vuče;
Što Momčilu taman džeba bila,
Kralj se pod njom ni dignut ne može.”
2. Narodne izreke:
• Tresla se gora, rodio se miš.
• Na jeziku med, a na srcu jed.