Mitsko četvoronožno krilato čudovište, veličine vuka, sa nogama i kandžama lava i glavom orla, iz čijih očiju seva vatra. Perje na leđima grifona je crno, na grudima crveno, na vratu plavo, a na krilima belo. Te snažne životinje, koje nisu mogle da se suprotstave samo lavu i slonu, posvećene su bogu Apolonu. Grifoni čuvaju zlato u zemlji koja leži između Arimaspa (mitski jednooki narod na severu Skitije; njihova zemlja nalazila se na Uralu ili na obroncima Altaja) i Hiperborejaca (mitski narod koji živi na krajnjem severu Evrope, „s one strane Severnog vetra”, gde se ne može dospeti ni kopnom ni morem). Drugi pričaju da grifoni žive u Etiopiji ili u Indiji. Prema jednom predanju, oni u Indiji sami kopaju zlato i od njega grade svoja gnezda, a ljudima sprečavaju da dođu do tog dragocenog metala iz straha za svoje mlade. Kao stalno budni čuvari, grifoni se neprestano bore sa Arimaspima, Amazonkama i zverima. Grifoni su poreklom sa Istoka, najverovatnije sa teritorije drevnih Skita.
Grifoni su se smatrali opasnim demonima, koji su bili sluge bogova, a s vremenom su izgubili htonski karakter i pretvorili se u simbol mudrosti. Pošto ta čudesna bića sjedinjavaju u sebi najjaču pticu (orla) i najsnažnijeg četvoronošca (lava), postala su simbol najveće životinjske snage; stoga su često predstavljana na oružju, novcu i vazama, i to sama ili uz razna božanstva. Najstarije predstave grifona poznate su iz Egipta, Vavilona, Asirije, Hetitskog carstva, Persije, Fenikije i Judeje, a odatle su stigle u Grčku, najpre na Krit. Na Kritu su grifoni prikazivani na umetničkim predmetima još u XVII i XVI veku stare ere, a u Sparti – u VIII i VII veku stare ere. U arhajskoj umetnosti prikazivani su u sedećem ili ležećem stavu, sa rogom i šiljatim ušima. Počev od klasične epohe, pridodaje im se kresta i prikazuju se gotovo uvek u pokretu – kako razdiru jelena, srnu ili antilopu. Najčešće su povezani sa Apolonom, ali su poznate i predstave na kojima su grifoni pratioci Dionisa ili Artemide. Kao čuvari i simboli božanske snage i stalne budnosti, često su prikazivani i na sarkofazima.
Literatura:
• Dragoslav Srejović – Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, Rečnik grčke i rimske mitologije, drugo izdanje, Beograd: Srpska književna zadruga, 1987